DE HISTORIE
In januari 1881 nam de particuliere werkbazenorganisatie Bouwkunst en Vriendschap het initiatief om een opleiding voor vaklieden te starten. Deze gezelligheidsvereniging van aannemers, timmerlieden en bouwkundigen bestond tot 1940. Zij richtte een commissie op om statuten en een bouwplan voor te bereiden voor een ambachtsschool. In april volgde de oprichting van de Vereeniging De Practische Ambachtsschool, met 150 leden. Het neutraal-bijzonder lager technisch onderwijs dat hierdoor ontstond in Leiden zou meer dan 100 jaar bestaan.
AMBACHTSSCHOOL
In juli 1883 werd het gebouw in neo-renaissancestijl een ontwerp van architect W.C. Mulder (1850-1920), plechtig geopend. “Gij zult dus heden de leerknapen zien timmeren, smeden en tekenen, en onze hulpmiddelen in ogenschouw nemen.” De nieuwe school werd de eerste tien jaar al een redelijk succes: er werden 233 leerlingen aangenomen, van wie 115 een eindgetuigschrift verwierven (32 leerlingen moesten de school voortijdig verlaten “om eenig geld te verdienen”): 45 timmerlieden, 32 smeden, 3 huisschilders en 5 meubelmakers. Naast de oude leervakken word en vanaf 1912 nieuwe vakken zoals elektrotechniek en gastechniek gegeven. In 1966 was de school op z’n hoogtepunt: 766 leerlingen volgden er vakonderwijs. Daarna ging het bergafwaarts met de school, mede door de concurrentie van nieuwe technische scholen in de omgeving. Zelfs de toelating van het eerste meisje in 1969 kon niet voorkomen dat de school minder populair bleef en uiteindelijk in 1985 moest sluiten.
VERBOUWEN
De school is meerdere malen verbouwt. De eerste verbouwing kwam in 1923 naar een plan van architect Buurman. Er werden lokalen aan de voorzijde toegevoegd. In 1937 werd een stuk bijgebouwd in de stijl van De Nieuwe Zakelijkheid zodat de school aan het groeiend aantal leerlingen kon blijven voldoen. Het complex wordt na de Tweede Wereldoorlog verrijkt met een conciërgewoning (1957), een tweede gymnastieklokaal (1983) en een groot metsellokaal (1957) aan de achterzijde. Nadat in 1993 een groepje kunstenaars het gebouw heeft betrokken, is de Haagweg uitgegroeid tot een volwaardig kunstcentrum. Echter het monumentale gebouw was te omvangrijk voor de kunstenaarsstichting de Leidse School om het zelf te kunnen onderhouden. Na jaren van overleg is in juni 2009, mede dankzij de inzet van toenmalig wethouder Jan Jaap de Haan, zijn ambtenaren en actieve bestuursleden van Stichting Leidse School, met unanieme steun van de raadsleden begonnen aan de renovatie van Haagweg 4.
Tijdens de renovatie verhuisden enkele kunstenaars naar andere locaties in de stad en bleef een deel in gezelschap van bouwvakkers, herrie en stof doorwerken in het pand. Het beheer van Stichting de Leidse School werd begin 2010 overgenomen door Stichting Werk en Onderneming. In september 2010 is de Vereniging van Huurders Kunstcentrum Haagweg 4 opgericht. In maart 2011 is de geslaagde renovatie van Haagwegvier feestelijk gevierd.